Raven van Dorst is bekroond met de speciale vermelding van de Zilveren Nipkowschijf 2023. Dat maakte juryvoorzitter op 10 mei bekend in de talkshow Jinek.

Uit het juryrapport:

Raven van Dorst is een ontwapenende, overrompelende televisiepersoonlijkheid die we al een paar jaar een keer willen eren. Zoals Raven in Boerderij van Dorst de onthullingen loskrijgt: briljant. Van Waylons problemen ‘down there’ tot een openhartige Paul de Leeuw over zijn intimiderende sterrengedrag.  Als je ziet hoe authentiek Raven zelf rondbanjert op dat erf, verbaast het niet. De maskers vallen af, omdat die het eigen masker allang heeft afgedaan. Of waarschijnlijk nooit heeft opgehad. Ook in Nachtdieren treedt Raven iedereen met open vizier tegemoet. Van Dorst neemt de kijker op een onbevangen manier mee in de nachtelijke belevenissen van iedereen die op hun pad komt. In Wie van de 3 is Raven een welkom panellid met prikkelende opmerkingen.

De dramaserie Rampvlucht (KRO-NCRV) is genomineerd voor de Zilveren Nipkowschijf 2023. Dat maakte juryvoorzitter Renate van der Bas op 10 mei bekend in de talkshow Jinek. De serie van Michael leendertse en Lourens Blok  gaat over de onderzoekers die de politieke geheimen rond de vliegramp in de Bijlmer van 1992 proberen bloot te leggen.

Uit het juryrapport:

Een dodelijke ramp, gevolgd door een brij van halve waarheden en leugens, en een politieke afwikkeling op zijn lelijkst: de serie Rampvlucht verbijsterde en overdonderde met een dertig jaar oud verhaal, waarover het laatste woord nog lang niet gezegd bleek te zijn. Maar, het is een dramaserie, en mag je feiten en fictie wel mengen? Of was dit laatste juist precies wat er na de Bijlmervliegramp in 1992 gebeurde? De waarheid was zoek. En zolang feitenkoning en journalist Vincent Dekker achter het eindresultaat van de serie staat, zullen de nog altijd gefrustreerde betrokkenen blij zijn met Rampvlucht.

De documentaireserie Onze man bij de Taliban (VPRO) van Thomas Erdbrink en Roel van Broekhoven is genomineerd voor de Zilveren Nipkowschijf 2023. Dat maakte juryvoorzitter Renate van der Bas op 10 mei bekend in de talkshow Jinek.

Uit het juryrapport:

We kennen de beelden allemaal: Afghanen die in blinde paniek hun land wilden verlaten, desnoods door zich aan de vleugels van een vertrekkend vliegtuig vast te klampen, nadat de Taliban de macht hadden gegrepen. Niet iedereen denkt bij die beelden: goh, laat ik eens gaan kijken hoe het daar nu is. Journalist Thomas Erdbrink en regisseur Roel van Broekhoven deden dat wel. Het leverde een intense serie op vanuit een gesloten land waarin vooral vrouwen van de een op andere dag hun toekomstplannen zagen verdampen. Vrouwen die wel enorm strijdbaar zijn, blijkt uit de gesprekken die Erdbrink met hen voert. Erdbrink was niet de enige die geregeld met tranen in de ogen zat.

De documentaire De jurk en het scheepswrak (NTR) van Arnold van Bruggen is genomineerd voor de Zilveren Nipkowschijf 2023. Dat maakte juryvoorzitter Renate van der Bas op 10 mei bekend in de talkshow Jinek.

Uit het juryrapport:

Een wildwestverhaal in de Waddenwateren, een technisch verhaal over de conservering van cultureel erfgoed, en vooral: een verhaal over hartstocht. De driedelige serie De jurk en het scheepswrak (NTR) ontrafelt met precisie en gevoel voor avontuur wat er allemaal speelt rond de schatten van een zeventiende-eeuws scheepswrak. Tussen munten, zilver en eeuwenoude palen kwam ‘de Nachtwacht van de Nederlandse maritieme archeologie’ boven water, een kostbare zijden jurk. De jutters spoten hem met de tuinslang schoon en toonden hem op een barbecuefeestje. Respectloos? Zonder hen waren die schatten überhaupt niet opgedoken.

Texelaar Arnold van Bruggen komt dicht bij alle partijen en geeft je handvatten om géén gemakkelijke mening te vormen. De personages zijn ijzersterk en illustreren een boeiende kloof in Nederland: die tussen de gewone, traditionele burger en de gespecialiseerde instituties.

Niels van der Laan, Jeroen Woe en hun team krijgen dit jaar de Ere Zilveren Nipkowschijf voor hun satirische tv-show Even tot hier (BNNVARA). Dat maakte juryvoorzitter Renate van der Bas op 10 mei bekend in de talkshow Jinek.

Uit het juryrapport:

Jeroen Woe en Niels van der Laan leveren al sinds het begin van Even tot hier hoge kwaliteit satire over het nieuws van de week. Hun kracht: het grote nieuws verpakken tot slimme, uiterst geestige, muzikale en altijd actuele televisie. Ze maken lastige onderwerpen toegankelijk voor een breed publiek en mixen die vervolgens handig met andere grappen over alles en iedereen. Zo werd – een hoogtepunt – de afhandeling van de Groningse aardbevingsschade verbonden met de valse noten van Eurovisie-deelnemers Mia en Dion. Van der Laan en Woe zijn in hun negende seizoen in hun beste vorm tot nu toe.

De Rob Touber Sound, een podcast over Nederlandstalige muziek, krijgt de Eervolle Vermelding van de Zilveren Reissmicrofoon. Dat maakte juryvoorzitter Vincent Bijlo op 9 mei bekend in het radioprogramma Spraakmakers. De Reissmicrofoon is de jaarlijkse prijs van de kritiek voor het beste radioprogramma of de beste podcast.

Uit het juryrapport:

Archief-jager Frank Jochemsen (40) en zijn sidekick Jim Immig (32) vonden elkaar 17 jaar geleden in hun liefde voor Wim Sonneveld. Van het een kwam het ander en zo stuitten ze op televisieregisseur en platenproducer Rob Touber. Hij speelde een essentiële rol in de carrières van artiesten als Adèle Bloemendaal, Jenny Arean en Gerard Cox. Jochemsen en Immig gebruikten de coronatijd om het verloren gewaande oeuvre van Touber, die furore maakte tussen 1965 en 1975, boven water te halen. De podcast zit vol met geweldige muziek, liedjes die de jury, toch wel redelijk vertrouwd met Nederlandstalige muziek, nog nooit gehoord had. Ze gaan ook langs bij de nog in leven zijnde artiesten met wie Touber gewerkt heeft. Samen luisteren ze naar de opnames die ze hebben opgedolven. De schellen vallen van je oren, wat een sound, en wat een liefde voor het lied.

Ad van Liempt werkte onder meer bij het NOS Journaal, NOS Laat en NOVA. Hij speelde vanaf eind jaren negentig een belangrijke rol bj de introductie van geschiedenisprogramma’s op televisie, zoals  Andere Tijden en De Oorlog. Hij werd bekroond voor zijn hele televisieoeuvre.

Zangeres Davina Michelle die vanaf een zeedijk in een muur van water stapt, waarna de tsunami op Ahoy neerdaalt;  Dj Afrojack die vanaf de Erasmusbrug een 150-koppig orkest voorgaat, waarna hij in een oogwenk met brug en al in de concertzaal verschijnselt. Wanneer een televisieshow vlekkeloos verloopt, staan we er zelden bij stil hoe bijzonder dat eigenlijk is. Maar wat het team van het Eurovisie Songfestival 2021 in Rotterdam (NPO/NOS/AVROTROS) presenteerde, verdient een zeer speciale vermelding. Van het decor, de video, de augmented reality, tot de regie en de presentatie – uit alles bleek dat de Nederlandse televisie- en evenemententechniek tot de internationale top behoort.

En dat is bewonderenswaardig, zeker omdat het songfestival in feite 39 minishows  bevat, omdat ieder land zijn eigen, zeer uiteenlopende visuele wensen meeneemt. De editie was bijzonder goed georganiseerd en geproduceerd – relaxed, flexibel en efficiënt uitgevoerd, in een slank en wendbaar decor, met een roterende videowand van 52 meter, virtueel water, en echt vuur.

En dat alles onder een onzeker gesternte, want de covid-pandemie stelde zware logistieke eisen aan de organisatie: van de 750.000 mondkapjes en de vele teststraten, tot het laten maken van back-up video’s voor alle deelnemers, in geval ze besmet zouden raken. Dat het publiek thuis hier weinig van merkte, en een schijnbaar moeiteloos overdonderende ervaring kreeg, was het ware huzarenstukje van dit Songfestival.

Met Het jaar van Fortuyn (AvroTros) werd de tv-kijker voor het eerst in lange tijd getrakteerd op een zeer geslaagde politieke dramaserie. De vijfdelige reeks vertelt over de opmars van Pim Fortuyn en de moord op de politicus op het Mediapark in Hilversum – 6 mei 2002 – en de nasleep daarvan. Het toont hoe in een periode van nog geen jaar het politieke landschap in Nederland voorgoed verandert

De uitstekende acteerprestaties van Jeroen Spitzenberger (Fortuyn) en Ramsey Nasr (PvdA-lijsttrekker Ad Melkert) niet te na gelaten, zat het ’m vooral in de vorm van de reeks met het ijzersterke scenario van Nathan Vecht en Pieter Bart Korthuis. De vondst om Mat Herben (een glansrol van Fedja van Huêt) op te voeren als verteller was voor een enkeling lastig te verteren, maar voor velen buitengewoon aangenaam. Al was het maar om zijn uitleg over Paars aan de hand van de inhoud van zijn lunchtrommeltje.

De serie van regisseur Michiel van Jaarsveld beeldt voor de jeugd een belangrijke gebeurtenis in de geschiedenis, voorzien van een lichte toon, op indrukwekkende wijze uit en is voor de veertigplusser een trip down memory lane. Het veelbekeken, maar ook verguisde lijsttrekkersdebat werd echt gehouden in de pauze van de Soundmixshow. En oh ja, Melkert met zijn coquilles, Fortuyn in zijn aanstellerige paleisje in Italië.

Soms werden in één scène de eenzaamheid van Fortuyn en het gezinsleven van Melkert tegenover elkaar gezet, dat een ander licht werpt op de flamboyantie van professor Pim en de kleurloosheid van zijn opponent (’Papa, ben jij saai? Dat zeggen ze op televisie’).

Mooi zijn ook de kleine verhaallijnen, over de krantenbezorger van Marokkaanse afkomst die een exemplaar met het gewraakte Volkskrant-interview in de Maas gooit, Ronald Sørensen als geschiedenisleraar die een klas met Holocaust-ontkenners tegenover zich vindt of de adoratie van de aanhangers van professor Pim, het stel op de bank dat voorheen trouw PvdA stemde.

Deze serie had kunnen verworden tot een TV Kantine-achtige ervaring, maar de ’vermommingen’ pakten verrassend goed uit. Ook was de makers er veel aan gelegen om van beide hoofdpersonages een genuanceerd beeld te schetsen. De reacties van het merendeel van de prominenten die in Het jaar van Fortuyn worden vertolkt waren in elk geval positief. Mat Herben (‘Ik ben Pims woordvoerder bij leven en dood’), weigerde aanvankelijk de reeks te bekijken. Nadat hij overstag ging, viel hem het eindresultaat alles mee. Zijn voornaamste punt van kritiek betrof de chronologie. ‘In die tijd had ik nog geen buikje. Dat kwam pas later in de Tweede Kamer.’

In 1984 ging de Zilveren Reissmicrofoon naar het VARA-radioprogramma De Stand van Zaken, niet alleen vanwege de kwaliteiten van presentator Marcel van Dam, maar zeker ook als beloning voor het verslaggeverswerk van Hanneke Groenteman en Paul Witteman. In 1995 kreeg diezelfde Witteman een eigen Zilveren Nipkowschijf, toegekend door een toentertijd verdeelde jury: niet alle leden vonden dat een journalist in aanmerking zou moeten kunnen komen voor de Nipkowschijf. Maar de kwaliteit van zijn journalistieke werk overwon glansrijk alle discussies. De jury schreef:

“Paul Witteman zal de televisiegeschiedenis ingaan als een programmamaker die in de jaren 90 als geen ander zijn stempel heeft gedrukt op de informatieve sector. Hij was en is niet alleen een voortreffelijk presentator, maar ook een intelligent interviewer, die zich met schijnbaar groot gemak op de moeilijkste gebieden begeeft. Hij heeft gedenkwaardige interviews gemaakt met zeer uiteenlopende mensen. Hij heeft psychiaters geïnterviewd, maar ook psychopaten: het eerste interview met een stalker was van Witteman. Hij heeft jarenlang in een praatprogramma mensen met grote emotionele problemen meevoelend, maar nooit klef aan het woord gelaten. Witteman laat iedereen in zijn waarde, of het nu de minister-president is of een plagiaat plegende hoogleraar. Maar hij laat wel ondubbelzinnig blijken dat hij de waarheid horen wil, en niets dan de waarheid.”

Genoemd en geroemd werden zijn bijdrages aan programma’s als De Ronde van Witteman, Nova, Buitenhof, Het Lagerhuis, en B&W, titels die dankzij de inbreng van Paul Witteman begrippen konden worden. Ook zijn aandeel aan de grote verkiezingsavonden in die jaren brachten hem lof: “Paul Witteman bewees, en dat is niet zijn geringste verdienste, dat het mogelijk is een groot publiek te bereiken met een kwalitatief hoogwaardig aanbod.”

Na de millenniumwisseling bleef Witteman naam maken en onder collega’s respect afdwingen, zo bleek uit de documentaire die Witteman in 2021 ter ere van zijn 75ste verjaardag kreeg aangeboden. Vakgenoten analyseren hierin Wittemans interviewtechniek, vanaf zijn eerste optreden als zwetend en nerveus jong Paultje in Achter het Nieuws – 1986 – tot de koele kikker die in eigen praatprogramma’s geroutineerd wist hoe toe te slaan. ‘De Mohammed Ali van de interviewers’, werd hij genoemd door Charles Groenhuijsen. En niet voor niets, als je terugziet hoe hij Ad Melkert de hoeken van de ring liet zien in de verkiezingstijd van 2002.

En toen moest Pauw & Witteman nog komen, de zeer gewaardeerde praatshow op de late avond samen met Jeroen Pauw, een stabiele factor tussen 2006 en 2014.

Niet onder stoelen of banken wil de jury steken dat deze Ere Zilveren Nipkowschijf ook een waardering is voor het programma Podium Witteman, de ongeëvenaarde etalage van serieus mooie muziek die Witteman ruim zeven jaar lang inhoud mocht geven en presenteerde, 269 afleveringen lang. Hopelijk blijft dit geliefde programma ondanks Wittemans terugtreden bestaan, waarbij de jury het een volkomen terecht eerbetoon zou vinden dat de titel Podium Witteman ongewijzigd blijft. Want waarom deze naam veranderen?

Zo vaak komen instituten nou ook weer niet voorbij in omroepland.

(Foto Wendy van Bree)