De Nipkowschijf-uitreiking wordt mogelijk gemaakt door onze sponsors
Wie zit er in het bestuur?
Renate van der Bas, voorzitter
Alex de Ronde, penningmeester
Vincent Bijlo, bestuurslid Reissmicrofoon
Angela de Jong, vice-voorzitter
Wilfred Takken, secretaris en webmaster
Hoe kan ik die bereiken?
Persvoorlichting: Manon de Weerd, manonworks@outlook.com
Voor vragen over Stichting en Jury: Renate van der Bas, vanderbas@gmail.com
Wat is de Nipkowschijf?
De Zilveren Nipkowschijf is de oudste en meest gezaghebbende televisieprijs van Nederland, jaarlijks toegekend sinds 1961 door een jury van Nederlandse tv-critici en mediajournalisten. Ditzelfde geldt voor De Zilveren Reissmicrofoon, die wordt toegekend aan het beste radioprogramma of de beste podcast van het jaar. In beide categorieën worden drie programma’s genomineerd, waarna één winnaar wordt aangewezen. Ook kan de jury eervolle vermeldingen en een Ere-Nipkowschijf of -Reissmicrofoon toekennen. Deze oeuvreprijzen moeten echter unaniem worden gedragen door de hele jury. De onderscheidingen zijn van belang als stimulering en toetssteen van kwaliteit, alsmede ter versterking van de (auteursrechtelijke) positie van televisie- en radiomakers.
Is de de Nipkow-jury hiertoe wel bevoegd? Ze kunnen toch nooit alles zien?
Het is inderdaad onmogelijk om alles te zien. Maar de jury bestaat uit vakjournalisten die het aanbod dagelijks bijhouden en in elk geval alles zien wat van belang kan zijn. Het jurysysteem zit bovendien zo in elkaar dat juryleden elkaar attenderen op belangwekkende programma’s, waarna er voor het beraad nog een herkansing is voor gemiste zaken. Bij de radio kunnen de omroepen bovendien nog, door middel van audiobandjes de juryleden wijzen op bijzondere programma’s.
Is de Nipkow-jury elitair?
Nee, de brede samenstelling – elk gedrukt medium kan een jurylid afvaardigen – is juist een garantie voor een brede kijk. De statuten van de stichting Nipkow verplichten de jury wel allen naar kwaliteit te kijken, en bijvoorbeeld kijkcijfers buiten beschouwing te maken. Ook de prijswinnaars zijn divers. Bekroond zijn bijvoorbeeld ook: Paul de Leeuw, Theo en Thea, Wim Meuldijk (Pipo), Rudi Carrell, Mies Bouwman, Bob Rooyens, Koos Postema, Henk Mochel, J.J. de Bom, Barend & Van Dorp.
Vergelijkt de jury appels met peren?
Ja. Er is maar één Nipkowschijf voor alle genres. Deels komt dat doordat het huidige prijzenstelsel ontstaan is in een tijd dat er nog maar één tv-net was met een gering aanbod waardoor het enigszins overdreven was om meer prijzen uit te loven. Een andere oorzaak is de financiële situatie van de stichting die een belemmering vormt voor een prijzenregen. Dat er maar één echte winnaar kan zijn, verhoogt echter de waarde van de Zilveren Nipkowschijf en de Zilveren Reissmicrofoon. Daarom heeft de jury in 1993 besloten dat er bij radio en televisie slechts één prijs zou zijn.
Waarom wint de VPRO altijd?
De VPRO heeft wel vaak gewonnen, maar lang niet altijd. Bekroond zijn bijvoorbeeld ook De Luizenmoeder (Avrotros), Mieke van der Weij (MAX), Barend & Van Dorp (RTL4) en BOOS – This is The Voice (BNNVARA)
Moeten journalisten wel prijzen toekennen? Tast dat hun onafhankelijkheid niet aan?
In hun krant of tijdschrift oordelende tv-critici doorlopend, waarom zouden zij niet eens per jaar hun finale oordeel geven?
Is er naast de Televizier-ring wel bestaansrecht voor de Nipkowschijf?
Bij de Televizier-ring gaat het puur om de publiekslievelingen. Het kwaliteitsoordeel van de beroepskijkers is daar een mooie aanvulling op. Hilversum kijkt er dan ook jaarlijks naar uit. De Nipkowschijf en Reissmicrofoon zijn bovendien de oudste omroepprijzen en hebben daarmee ook de oudste rechten.
Waarom moeten tv-makers bekroond worden? Je kiest toch ook geen beste stratenmaker?
Prijzen als de Nipkowschijf dragen bij aan de aandacht voor kwaliteit in Hilversum, opdat niet alleen koning Kijkcijfer regeert. Ook in andere landen heb je dit soort prijzen. Denk aan de Emmy’s in de VS. Die beste stratenmaker wordt trouwens wel degelijk gekozen.
Moet een principiële tv-maker dit soort zelfbewieroking niet boycotten?
Prachtig principe, maar dan ook geen Oscars in de krant, geen Gouden Beren, Gouden Kalveren, Louis d’Or, Bouwmeesterring etc. Die prijzen bestaan en de Nipkowschijf blijft ook zonder de medewerking van die enkeling wel bestaan. En mogen we er op wijzen dat het eerste initiatief voor de Nipkowschijf kwam van eerbiedwaardige collega’s als Hans Keller (Volkskrant), Henk Schaafsma(NRC) en Han G. Hoekstra (Parool).
Is de jury steeds hetzelfde kliekje?
Nee, iedereen die over televisie en radio schrijft kan in principe deel uit maken van de jury. Veel jury’s bestaan slechts uit een mens of vier, vijf. De Nipkow-jury uit een veelvoud daarvan. (zie ook 2 ) en zou wel eens de grootste jury van Nederland kunnen zijn. Wel is het aantal juryleden per publicatie om praktische redenen beperkt tot twee.
Waarom beoordeelt de jury geen regionale of lokale programma’s?
Ten eerste omdat het voor een landelijke jury niet goed mogelijk is om het leuke, karakteristieke, opzienbarende, smaakmakende of afwijkende van een regionaal/lokaal programma te herkennen. Ten tweede omdat het dan ondoenlijk is zonder langdurige luister- en kijk-sessies tot een oordeel te komen. Nu kost de jurering al een dag. Bij regionale/lokale beoordeling zou er minimaal nog een dag bij komen. Bovendien schrijven OLON en ROOS al wedstrijden uit waarbij ook de kwaliteit wordt beoordeeld.
Danst de jury naar de pijpen van de sponsors?
Nee. De oude sponsors (NOS, Video Hilversum, Philips en RAI) hadden al geen enkele invloed op het juryberaad. Zij leverden enkel de financiën en de faciliteiten (ruimte, techniek, hapje en drankje na afloop) waardoor zowel het jury-overleg als de uitreiking mogelijk werd. De latere sponsors, het omroepvakblad Broadcast Magazine en vervolgens de vereniging Buma/Stemra en nu stichting VEVAM Fonds en het Ketelhuis stonden en staan ook ‘slechts’ garant voor de kosten van de uitreiking. Zij hadden en hebben geen invloed op de jurering.
Hoe wordt het bestuur benoemd?
De Stichting Nipkow is een journalistiek initiatief en de bestuursleden komen dus uit de journalistieke hoek. Nieuwe bestuursleden worden in feite door coöptatie benoemd.
Waarom heet de prijs de Nipkowschijf?
De Duitse televisiepionier Paul Gottlieb Nipkow (1860-1940) experimenteerde al in 1883 met televisie, nog voordat de radio bestond. De ingenieur is de bedenker van het principe van de televisie: het aftasten van het beeld door middel van licht en het vervolgens weer lijn voor lijn opbouwen van dat beeld. Hiervoor bedacht hij de Nipkowschijf: een snel roterende platte schijf waarin spiraalsgewijs kleine gaatjes waren aangebracht. Het door die gaatjes vallende licht werd met een fotocel omgezet in een elektrisch signaal, waardoor het over langere afstanden kon worden getransporteerd. Op het ontvangststation werd het beeld via een soortgelijke schijf geprojecteerd. Het huidige tv-beeld wordt nog steeds lijn voor lijn afgetast. Maar de vinding van Nipkow wordt niet meer gebruikt. Zijn toestel was uiteindelijk te traag en de lichtopbrengst was te gering om er een bruikbaar tv-systeem van te maken. Daarvoor was nog een generatie uitvinders nodig met o.a. Charles F. Jenkins en John L. Baird.
En de Reissmicrofoon?
Een trillingvrij marmerblok, een met kolengruis gevulde kamer en twee kool-electroden zijn de voornaamste bestanddelen van de oorspronkelijke Reissmicrofoon, genoemd naar zijn uitvinder de Duitse ingenieur Eugen Reiss. In tegenstelling tot Nipkow die iets geheel nieuws uitvond, moet Reiss gezien worden als een verbeteraar. Er bestonden immers al microfoons. Maar zijn uitvinding uit 1924 stak qua ver uit bij de in die tijd gebruikelijke types. Het was dan ook niet verwonderlijk dat de Reissmicrofoon één van de eerste microfoons was die voor de radio werd gebruikt. Er is wel eens verwarring over de schrijfwijze van de naam. Die is ontstaan doordat er ook nog een natuurwetenschapper Johan Philip Reis (met één s dus) heeft geleefd. Deze werd in 1834 geboren en vond een luidspreker uit die vooral bij het telefoonverkeer werd gebruikt. Maar onze Reiss is de Reiss van de radiomicrofoons.
Vandaar de Zilveren Reissmicrofoon.
Er was toch ook een Zilveren Pritchettprijs?
Ja, die stamt uit de tijd dat multimediale aanpak vernieuwend was, in de jaren 2003-2009. De prijs was voor multimediale platforms als 3voor 12 of websites van tv-programma’s als Tegenlicht. Hij was genoemd naar Harry Prichett (1921-2000). In 1951 vond de Amerikaanse uitvinder per ongeluk de eerste interactieve tv-show uit door thuis op zijn tv-scherm een snor te tekenen op een gezicht dat op de televisie verscheen. Dat leidde tot het kinderprogramma Winky Dink and You (1953-1973). Door een plastic vel op het tv-scherm te plakken en daarop te tekenen, konden de kijkertjes hun helden helpen. Als ze bijvoorbeeld een trap tekenden, kon Winky die gebruiken om te vluchten uit netelige situaties. Sindsdien staat Prichett bekend als de grondlegger van de interactieve televisie.