Zangeres Davina Michelle die vanaf een zeedijk in een muur van water stapt, waarna de tsunami op Ahoy neerdaalt;  Dj Afrojack die vanaf de Erasmusbrug een 150-koppig orkest voorgaat, waarna hij in een oogwenk met brug en al in de concertzaal verschijnselt. Wanneer een televisieshow vlekkeloos verloopt, staan we er zelden bij stil hoe bijzonder dat eigenlijk is. Maar wat het team van het Eurovisie Songfestival 2021 in Rotterdam (NPO/NOS/AVROTROS) presenteerde, verdient een zeer speciale vermelding. Van het decor, de video, de augmented reality, tot de regie en de presentatie – uit alles bleek dat de Nederlandse televisie- en evenemententechniek tot de internationale top behoort.

En dat is bewonderenswaardig, zeker omdat het songfestival in feite 39 minishows  bevat, omdat ieder land zijn eigen, zeer uiteenlopende visuele wensen meeneemt. De editie was bijzonder goed georganiseerd en geproduceerd – relaxed, flexibel en efficiënt uitgevoerd, in een slank en wendbaar decor, met een roterende videowand van 52 meter, virtueel water, en echt vuur.

En dat alles onder een onzeker gesternte, want de covid-pandemie stelde zware logistieke eisen aan de organisatie: van de 750.000 mondkapjes en de vele teststraten, tot het laten maken van back-up video’s voor alle deelnemers, in geval ze besmet zouden raken. Dat het publiek thuis hier weinig van merkte, en een schijnbaar moeiteloos overdonderende ervaring kreeg, was het ware huzarenstukje van dit Songfestival.

Met Het jaar van Fortuyn (AvroTros) werd de tv-kijker voor het eerst in lange tijd getrakteerd op een zeer geslaagde politieke dramaserie. De vijfdelige reeks vertelt over de opmars van Pim Fortuyn en de moord op de politicus op het Mediapark in Hilversum – 6 mei 2002 – en de nasleep daarvan. Het toont hoe in een periode van nog geen jaar het politieke landschap in Nederland voorgoed verandert

De uitstekende acteerprestaties van Jeroen Spitzenberger (Fortuyn) en Ramsey Nasr (PvdA-lijsttrekker Ad Melkert) niet te na gelaten, zat het ’m vooral in de vorm van de reeks met het ijzersterke scenario van Nathan Vecht en Pieter Bart Korthuis. De vondst om Mat Herben (een glansrol van Fedja van Huêt) op te voeren als verteller was voor een enkeling lastig te verteren, maar voor velen buitengewoon aangenaam. Al was het maar om zijn uitleg over Paars aan de hand van de inhoud van zijn lunchtrommeltje.

De serie van regisseur Michiel van Jaarsveld beeldt voor de jeugd een belangrijke gebeurtenis in de geschiedenis, voorzien van een lichte toon, op indrukwekkende wijze uit en is voor de veertigplusser een trip down memory lane. Het veelbekeken, maar ook verguisde lijsttrekkersdebat werd echt gehouden in de pauze van de Soundmixshow. En oh ja, Melkert met zijn coquilles, Fortuyn in zijn aanstellerige paleisje in Italië.

Soms werden in één scène de eenzaamheid van Fortuyn en het gezinsleven van Melkert tegenover elkaar gezet, dat een ander licht werpt op de flamboyantie van professor Pim en de kleurloosheid van zijn opponent (’Papa, ben jij saai? Dat zeggen ze op televisie’).

Mooi zijn ook de kleine verhaallijnen, over de krantenbezorger van Marokkaanse afkomst die een exemplaar met het gewraakte Volkskrant-interview in de Maas gooit, Ronald Sørensen als geschiedenisleraar die een klas met Holocaust-ontkenners tegenover zich vindt of de adoratie van de aanhangers van professor Pim, het stel op de bank dat voorheen trouw PvdA stemde.

Deze serie had kunnen verworden tot een TV Kantine-achtige ervaring, maar de ’vermommingen’ pakten verrassend goed uit. Ook was de makers er veel aan gelegen om van beide hoofdpersonages een genuanceerd beeld te schetsen. De reacties van het merendeel van de prominenten die in Het jaar van Fortuyn worden vertolkt waren in elk geval positief. Mat Herben (‘Ik ben Pims woordvoerder bij leven en dood’), weigerde aanvankelijk de reeks te bekijken. Nadat hij overstag ging, viel hem het eindresultaat alles mee. Zijn voornaamste punt van kritiek betrof de chronologie. ‘In die tijd had ik nog geen buikje. Dat kwam pas later in de Tweede Kamer.’

In 1984 ging de Zilveren Reissmicrofoon naar het VARA-radioprogramma De Stand van Zaken, niet alleen vanwege de kwaliteiten van presentator Marcel van Dam, maar zeker ook als beloning voor het verslaggeverswerk van Hanneke Groenteman en Paul Witteman. In 1995 kreeg diezelfde Witteman een eigen Zilveren Nipkowschijf, toegekend door een toentertijd verdeelde jury: niet alle leden vonden dat een journalist in aanmerking zou moeten kunnen komen voor de Nipkowschijf. Maar de kwaliteit van zijn journalistieke werk overwon glansrijk alle discussies. De jury schreef:

“Paul Witteman zal de televisiegeschiedenis ingaan als een programmamaker die in de jaren 90 als geen ander zijn stempel heeft gedrukt op de informatieve sector. Hij was en is niet alleen een voortreffelijk presentator, maar ook een intelligent interviewer, die zich met schijnbaar groot gemak op de moeilijkste gebieden begeeft. Hij heeft gedenkwaardige interviews gemaakt met zeer uiteenlopende mensen. Hij heeft psychiaters geïnterviewd, maar ook psychopaten: het eerste interview met een stalker was van Witteman. Hij heeft jarenlang in een praatprogramma mensen met grote emotionele problemen meevoelend, maar nooit klef aan het woord gelaten. Witteman laat iedereen in zijn waarde, of het nu de minister-president is of een plagiaat plegende hoogleraar. Maar hij laat wel ondubbelzinnig blijken dat hij de waarheid horen wil, en niets dan de waarheid.”

Genoemd en geroemd werden zijn bijdrages aan programma’s als De Ronde van Witteman, Nova, Buitenhof, Het Lagerhuis, en B&W, titels die dankzij de inbreng van Paul Witteman begrippen konden worden. Ook zijn aandeel aan de grote verkiezingsavonden in die jaren brachten hem lof: “Paul Witteman bewees, en dat is niet zijn geringste verdienste, dat het mogelijk is een groot publiek te bereiken met een kwalitatief hoogwaardig aanbod.”

Na de millenniumwisseling bleef Witteman naam maken en onder collega’s respect afdwingen, zo bleek uit de documentaire die Witteman in 2021 ter ere van zijn 75ste verjaardag kreeg aangeboden. Vakgenoten analyseren hierin Wittemans interviewtechniek, vanaf zijn eerste optreden als zwetend en nerveus jong Paultje in Achter het Nieuws – 1986 – tot de koele kikker die in eigen praatprogramma’s geroutineerd wist hoe toe te slaan. ‘De Mohammed Ali van de interviewers’, werd hij genoemd door Charles Groenhuijsen. En niet voor niets, als je terugziet hoe hij Ad Melkert de hoeken van de ring liet zien in de verkiezingstijd van 2002.

En toen moest Pauw & Witteman nog komen, de zeer gewaardeerde praatshow op de late avond samen met Jeroen Pauw, een stabiele factor tussen 2006 en 2014.

Niet onder stoelen of banken wil de jury steken dat deze Ere Zilveren Nipkowschijf ook een waardering is voor het programma Podium Witteman, de ongeëvenaarde etalage van serieus mooie muziek die Witteman ruim zeven jaar lang inhoud mocht geven en presenteerde, 269 afleveringen lang. Hopelijk blijft dit geliefde programma ondanks Wittemans terugtreden bestaan, waarbij de jury het een volkomen terecht eerbetoon zou vinden dat de titel Podium Witteman ongewijzigd blijft. Want waarom deze naam veranderen?

Zo vaak komen instituten nou ook weer niet voorbij in omroepland.

(Foto Wendy van Bree)

In de dagen voorafgaande aan de publicatie op 20 januari 2022 van de BOOS-aflevering over grensoverschrijdend gedrag bij de talentenjacht The Voice of Holland, werd al duidelijk hoe groot de impact van het onderzoek van het team van Tim Hofman zou worden. Al stond er nog geen minuut van het programma online op BOOS’ YouTube-kanaal, het nieuwe seizoen uitzendingen van The Voice werd al gestaakt, bandleider Rietbergen stapte op en heel Nederland was in de ban van het onderwerp. Terwijl de showbizzprogramma’s zich bogen over de implicaties voor de sterrenlevens, werden in vrijwel ieder gezin, in iedere schoolklas en op iedere werkplek gesprekken gevoerd over machtsmisbruik en seksuele intimidatie.

Maar dat BOOS -This is the Voice is genomineerd voor de Nipkowschijf is geen bekroning van de opschudding. Het is de waardering van de jury voor voorbeeldig programmamaken. Het journalistieke spitwerk werd met grote toewijding en geduld uitgevoerd. De makers stelden zich niet tevreden met een enkel verhaal, maar groeven door tot zij een dossier hadden dat diepe indruk maakte door de omvang en de ernst van de misstanden. De getuigenissen van de slachtoffers werden zonder opsmuk verteld; de vormgeving van de uitzending was ongepolijst en eigentijds, in de traditie van het toonaangevende online programma dat BOOS al jaren is. 

Het laatste deel van het programma, een integraal, zonder knipwerk uitgezonden interview met John de Mol leidde tot een verdieping van de maatschappelijke discussie over grensoverschrijdend gedrag. Zo richtte BOOS – This is the Voice de aandacht op de verantwoordelijkheid van werkgevers in het scheppen van een veilige werkomgeving. En werd duidelijk dat De Mols klacht over de zwijgzaamheid van vrouwen en het simpel verwijzen naar ‘loketten’ niet volstaat.

Met BOOS – This is the Voice wordt voor het eerst een online uitzending genomineerd voor de Zilveren Nipkowschijf. En komt een eind aan de kritiek dat bij online snelheid vaak ten koste gaat van diepgang. Het team van Hofman heeft laten zien dat een onbevangen bevragen van de macht, diepgaande journalistiek en een nadrukkelijke keuze voor het perspectief van het slachtoffer samen tot een groots resultaat kunnen leiden.

(Foto Wendy van Bree)

De driedelige reportageserie Mijn vader de gelukszoeker (VPRO) bewijst weer hoe een eenvoudig verhaal wonderlijk veel zeggingskracht kan hebben. Televisiemaker Nadia Moussaid maakt met haar vader Alice de omgekeerde reis die hij als 17-jarige maakte vanuit Marokko om zijn geluk te beproeven in Europa. De goedlachse man, met evenveel straatwijsheid als talenkennis, toont alleen al met zijn vernederlandste dochter dat hij dat ‘geluk’ heeft gevonden. Maar de weg ernaartoe was geplaveid met verdriet en wanhoop, ziet de kijker. Via zijn persoonlijke geschiedenis vertelt de serie op indringende manier het brede verhaal van migratie in Europa.

Alice toont in Parijs, Noord-Italië of Barcelona de plekken waar hij als illegaal op straat sliep of moest sjacheren om in leven te blijven. Moeiteloos schakelt regisseur Roozbeh Kaboly vervolgens naar gesprekken die Alice nu heeft met jonge migranten vijftig jaar later. Het ontmoedigingsbeleid heeft hun situatie alleen maar wranger gemaakt.

Dit migratieverhaal gaat nu eens niet over aankomen in Europa; het gaat over blijven en niet meer terug kunnen. Over dromen die uiteenspatten op de rauwe Europese werkelijkheid. Over families die verscheurd raken, en een geboorteland dat onherkenbaar verandert.

Het liefdevolle vader-dochter-verhaal wordt nog verrijkt door een verschil in perspectief. Dochter Nadia speelt namelijk ook een belangrijke rol, van het cultureel verwesterde migrantenkind dat zich gespleten voelt door hoe er hier over ‘gelukszoekers’ wordt gesproken. Met dappere openhartigheid bekent ze kleur en staat ze toe zich door het verhaal te laten raken.

Mijn vader de gelukszoeker is een serie die je blik op migratie verandert.

De Nipkowschijf-uitreiking wordt mogelijk gemaakt door onze sponsors