Toen het radioprogramma Serious Request (NPO 3FM) in december 2023 geld ophaalde voor de Stichting ALS Nederland, leerden we de 42-jarige ALS-patiënt Anjo Snijders kennen als bevlogen actievoerder voor de stichting en waren we getuige van de bijzondere vriendschap die ontstond tussen hem en radio-dj Wijnand Speelman. Enkele maanden later verslechterde de situatie van Anjo verder en besloot hij zijn eigen einde te kiezen met behulp van euthanasie. Op de laatste dag van zijn leven sprak hij op 3FM met Wijnand.

De jury is onder de indruk van dit bijzondere, integere live gesprek waarin veel pieken, veel dalen, veel mooie momenten en veel mooie herinneringen voorbijkwamen. Anjo toonde moed om zijn eigen einde onder ogen te zien. Hij had er vrede mee, voor zover als dat mogelijk is. Het ging zo niet meer. Zijn stem was zwak, maar zijn woorden goed te verstaan. Voor het interview had hij krachten weten te verzamelen aan de beademing.

We horen ook het verdriet en de worsteling van Wijnand. Bijna aan het einde van het gesprek barst hij in huilen uit en dan is het Anjo die hem troost. In dit gesprek, van een minuut of tien zit heel veel ruimte. Het lijkt alsof het veel langer duurt. Je realiseert je steeds maar weer dat je live zit te luisteren naar een man, een echtgenoot, een vader van twee jonge kinderen, die er over een paar uur niet meer is. Er is alle tijd voor emoties.

De wijze waarop deze twee mannen met elkaar in gesprek zijn gegaan maakt dit tot een onvergetelijk, moedig en zeer bijzonder radiomoment.

De Concertzender, veertig jaar tegen de verdrukking in: van een lokaal station met Fine Music tot een muzikale goudmijn met 24 themakanalen. Weinig woorden, veel muziek. Dat was het uitgangspunt van de nieuwe lokale Amsterdamse zender voor serieuze muziek opgericht in 1982 door IJsbrekerdirecteur Jan Wolff (1941-2012) en filmproducent en schrijver P. Hans Frankfurther (1932-1996).

De oprichters wilden de muziekgenres laten horen die bij de publieke omroep niet of te weinig aan bod kwamen. Daar had de luisteraar recht op, vonden ze. In eerste instantie was De Concertzender alleen in Amsterdam via de kabel te horen. In 2024 is de zender wereldwijd via internet te ontvangen. Het bestaan van de zender heeft talloze keren aan een zijden draadje gehangen en is in de loop der tijd door vele partijen gefinancierd, van NOS en VPRO tot Veronica aan toe.

Nu bevindt de studio zich in het centrum van Utrecht. Directeur Sem de Jongh beschikt over een organisatie met slechts vier mensen op de loonlijst en honderdvijftig vrijwilligers die prachtig programma’s maken. Van ‘Geen dag Zonder Bach’ tot ‘Het Paleis van de Weemoed’. En van ‘De Wandeling’ – waarin ondergesneeuwde componisten hun plaats op het toneel terugkrijgen – tot ‘Nieuwe Muziek’, met een concert voor solosteelpan.

We horen op de Concertzender en de themakanalen zo ongeveer alle muziekgenres die de mens ooit heeft ontwikkeld, tot en met pop, techno, experimentele elektronische muziek, folk en trance. Op 30 april van dit jaar is bovendien World Of Jazz gelanceerd. Een kanaal waarop 24 uur per dag jazz en wereldmuziek te horen is, met veel aandacht voor nieuwe uitgaven, jong talent en live muziek. Dit in nauwe samenwerking met de Nederlandse Jazz- en wereldmuzieksector. En dan zijn er nog de eigen concertopnames. In de afgelopen veertig jaar werden zo’n zesduizend concerten opgenomen, waarvan er tweeduizend online staan.

Graag gaan we met de Concertzender opnieuw veertig muzikale jaren tegemoet, hand in hand met Hildegard van Bingen, Bob Dylan, Louis Armstrong, marimbaspeler Tatiana Koleva en al die andere creatieve mensen in al die verschillende genres. We voelen ons rijk.

In deze eenmalige, drie uur durende uitzending van 8 april 2024 maakt presentator Tim op het Broek een onderwerp bespreekbaar waarop in het dagelijks leven een taboe rust. De datum was niet voor niets gekozen: de uitzending markeerde de dertigste sterfdag van Nirvana-zanger Kurt Cobain.

De link met artiesten die een einde aan hun leven hebben gemaakt, maakte van zelfmoord een onverwacht, maar uitstekend passend onderwerp voor een muziekzender. Op een verantwoorde manier, maar zonder te voorzichtig met het onderwerp om te gaan, werd maatschappelijke betrokkenheid getoond met een verschijnsel waarmee veel jongeren worstelen. Zelfmoordgedachten en depressies komen steeds vaker voor.

Emotionele verhalen werden afgewisseld met informatie over Zelfmoordpreventie-hulplijn 113. Tim interviewde zijn moeder over de zelfmoord van haar broer op 29 februari 1996. Daarnaast sprak hij met medewerkers van de preventielijn. De maatschappelijke en persoonlijke betrokkenheid is voelbaar bij Tim en past ook bij KINK als zender: ruw, maar oprecht. De titel doet denken aan de Donorshow, hij is opvallend en zet aan tot aandacht.

Praten, altijd blijven praten, is de belangrijkste les om wat meer licht in de tunnel te brengen. Mensen durven het vaak niet, omdat ze anderen niet met hun sores willen belasten en toch, toch moet het. Daarbij helpt deze KINK-special, die ondanks het zware onderwerp zeer goed te beluisteren is. Ook dankzij de in opdracht van de zender door Nederlandse bands gespeelde Nirvana-covers.

De jury moest zich al een aantal jaar bedwingen, maar aansluitend op het vijfentwintigjarig jubileum in 2023 kan de Ere Zilveren Reissmicrofoon deze keer alleen maar naar de Top 2000 van NPO Radio 2 gaan.

Dit ooit door oud-stationschef Kees Toering in een koortsdroom ontvangen radioplan ter ere van het nieuwe millennium is uitgegroeid van een moeizaam bevochten éénweeksvlieg tot hét culturele radio-evenement van het land. De jubileumeditie scoorde eind 2023 een marktaandeel van ruim 41 procent; zoiets komt verder al decennia niet meer voor in Nederland.

De publieke muziekmarathon is bij ons nationale eindejaarsgevoel gaan horen en toont zich zo een uitmuntend voorbeeld van de kracht van radio als langzaam werkend medium: de lijst der lijsten wérd zo’n ongekend succes dankzij het zorgvuldig opbouwen en uitbreiden van de uitzendingen en allerlei passende nevenproducten.

En zo kunnen we concluderen dat de Top 2000, die maar voor maar één keer bedoeld was, een enorme vlucht heeft genomen. Astronaut André Kuipers heeft daar zeker aan bijgedragen. Hij gaf vanuit ruimtestation ISS, waar hij in december 2011 verbleef, het startsein van de uitzending, met de aankondiging van nummer 2000.

Zes dagen lang zijn we in de ban van de magie van het allegaartje aan muziek dat de revue passeert. Eerst ’t Roeie Klied’ van Rowwen Hèze, dan ‘Father & Friend’ van Alain Clark, gevolgd door ‘Blue Suede Shoes’ van Elvis Presley en ‘Red Mij Niet’ van Maarten van Roozendaal.

Zes dagen lang mogen alle radiowetten over de volgorde van de muziek in de prullenbak. De luisteraar is de baas. Die mailt of appt verhalen die bij bepaalde nummers horen naar de studio die de deejay voorleest. We vieren de eerste liefde, we herdenken de overleden vader, de verloren vrienden, de euforie van een waanzinnige dronkenschap of we geven ons gewoon over aan de kick die muziek ons brengt.

Na De Plantage van onze Voorouders waarin Maartje Duin de rol van haar adellijke familie in het slavernijverleden onderzocht, verscheen dit jaar de negendelige podcast Mina & Mevrouw (VPRO, NPO Radio1) over de band tussen haar overgrootmoeder, gravin op kasteel Ter Hooge bij Middelburg en de inwonende dienstbode Mina.

Duin ziet een foto van Mina, die op haar knieën de was aan het doen is. Ze schaamt zich met terugwerkende kracht voor het feit dat haar eigen familie iemand zo kon behandelen. Maar is dat wel terecht? Laat zij niet haar blik van nu los op de toen normale verhoudingen?

Duin probeert een antwoord te vinden op die vraag en op talloze andere vraagtekens die ze zet bij de verhouding tussen de twee vrouwen via de dagboeken die haar overgrootmoeder vrijwel haar hele leven bijhield. Haar familie wordt deelgenoot gemaakt. Alle ooms en tantes – kleinkinderen van overgrootmoeder – krijgen een aantal dagboeken toebedeeld. Ze maken transcripties van het soms nauwelijks leesbare, of in geheimtaal opgestelde handschrift.

Zo ontvouwt zich een beeld van een vrouw over wie de meningen in de familie sterk uiteenlopen. Er wordt over haar gediscussieerd, dat maakt haar levend. De adellijke familie die niet gewend is dingen te benoemen – zodra je dat doet kun je te kakken worden gezet – wordt geconfronteerd met haar verleden. Dat doet meningen veranderen, vooroordelen verdwijnen en een beeld van Mina oprijzen dat veel genuanceerder is dan Duin aanvankelijk dacht. Was zij een Zeeuwse powervrouw in klederdracht? En op welke manier zal de familie van Mina reageren op het bezoek van Duin?

Familiegeschiedenissen zijn zoals alles een product van hun tijd, waarin iedereen zijn rol krijgt toebedeeld. Dat vangt Duin uitstekend in deze levendige podcast, die van hoge radiofonische kwaliteit is.

De podcast De Taxioorlog (BNR Nieuwsradio) van Sander ’t Sas is genomineerd voor de Zilveren Reissmicrofoon 2023. Dat heeft juryvoorzitter Vincent Bijlo  op 9 mei bekendgemaakt in het radioprogramma Spraakmakers. De Zilveren Reissmicrofoon is de jaarlijkse prijs van de kritiek voor het beste radioprogramma of de beste podcast. De bekendmaking is op 15 juni.

Uit het juryrapport:

Twintig jaar na het uitbreken van de Amsterdamse Taxioorlog doet onderzoekjournalist Sander ’t Sas met zijn podcast voor BNR Nieuwsradio opnieuw verslag van deze opmerkelijke gebeurtenis. Puttend uit zijn uitgebreide archief, aangevuld met terugblikken van de hoofdrolspelers,  vertelt ’t Sas het verhaal van de liberalisering van de taximarkt en de grootschalige rellen in Amsterdam die dit tot gevolg had.

Ook voor de jongere luisteraars is De Taxioorlog een niet te missen podcast. Het brengt je direct terug naar deze roerige jaren rond de eeuwwisseling. De beklemmende en gespannen sfeer die ’t Sas weet te creëren, zegt meer dan in beelden mogelijk zou zijn. 

De jury prijst de samenstelling van de podcast, de kwaliteit en het gebruik van de oude opnames, en specifiek de zo herkenbare Amsterdamse tongval van de hoofdrolspelers. Het valt de jury op dat Sander ’t Sas zelf een zeer bescheiden rol inneemt, dat hij vooral het verhaal op de voorgrond plaatst en anderen aan het woord laat. De jury wil hierbij  de muziek van Klaas Peter Olijnsma, en de mixage van Connor Clerx en Wesley Schouwenaars niet ongenoemd laten.

Het muziekplatform 3voor12 (VPRO, 3FM) is genomineerd voor de Zilveren Reissmicrofoon. Dat heeft juryvoorzitter Vincent Bijlo  op 9 mei bekendgemaakt in het radioprogramma Spraakmakers. De Zilveren Reissmicrofoon is de jaarlijkse prijs van de kritiek voor het beste radioprogramma of de beste podcast. De winnaar wordt op 15 juni bekendgemaakt.

Het juryrapport:

Het platform 3voor12, dat vanuit het verzet is geboren, past naadloos binnen de vijftigjarige traditie van dwarse radioprogramma’s door de VPRO. Opgericht op 15 mei 1998, de dag na het overlijden van Frank Sinatra, en ondanks een aanvankelijk moeizame relatie met zender 3FM, is 3voor12  in haar 25-jarig bestaan uitgegroeid tot een veelzijdig platform voor popmuziek. 

Met 3voor12 bediende de VPRO, zowel op 3FM als online, menig muziekliefhebber van muzikale ontdekkingen, live shows (meer dan 7.500), recensies, interviews, reportages vanaf de alternatieve muziekfestivals, en de onmisbare Luisterpaal. Lokaal in het hele land maakte het platform ruimte voor minder grote namen en beginnend talent. De 3voor12 Awards heeft voor veel Nederlandse alternatieve acts de doorbraak betekend naar een groter publiek en de grotere popzalen.   

Op de radio heeft 3voor12 radio zich altijd een beetje moeten aanpassen aan de wensen van de zender 3FM. Toch is het programma doorgegroeid onder verschillende presentatoren,  van Dennis Wening tot Eva Koreman, en heeft zich inhoudelijk goed in stand gehouden dankzij een ijzersterke redactie. 

In de pre-streaming-tijden was 3voor12 het platform om nieuwe muziek te ontdekken. Altijd relevant, verrassend en vernieuwend, nooit volgend maar bij uitstek voor de troepen uit. De jury wil in dit jubileumjaar stilstaan bij vijfentwintig jaar 3voor12. Een kwart eeuw waarin muziekliefhebbers aan hun trekken konden komen, en menig muzikant dankzij dit platform een publiek wist te vinden. Deze prijs komt eigenlijk veel te laat, maar wil de bekroning zijn op 25 jaar ongeëvenaarde, hoogstaande muziekverslaggeving.

De internationaal befaamde dj Armin van Buuren krijgt de Ere Zilveren Reissmicrofoon 2023 voor zijn radiowerk bij onder meer Radio 538. Dat maakte juryvoorzitter Vincent Bijlo op 9 mei bekend in het NPO Radio 1-programma Spraakmakers. De prijs wordt uitgereikt op 15 juni.

Het juryrapport:

De lieveling van de Nederlandse dance-scene maakt de titel ‘dj’ dubbel waar: als veelgeprezen club-artiest én als onvolprezen radiomaker. Zijn zelf ontwikkelde radioshow A State of Trance werd rond de eeuwwisseling geboren op SLAM!-voorloper ID&T Radio en groeide gestaag uit tot het populairste muziekprogramma ter wereld, waar ook in Nederland de commerciële grootmachten regelmatig strijd om leveren.

Vanuit zijn speciaal hiervoor ontworpen radiostudio in Amsterdam brengt Armin al mixend en presenterend wekelijks zo’n veertig miljoen luisteraars in meer dan tachtig landen in vervoering, met sfeervolle selecties en onovertroffen overgangen. Van Buuren zet verder de toon in knappe koppelingen met online platforms en sociale media. Hij maakte ASOT tot een écht radioprogramma, met interactieve onderdelen als de ‘Future Favorite’ en de ‘Service for Dreamers’. Sympathiek is dat Van Buuren steeds meer ruimte gunt aan nieuw talent. Sinds zijn terugkeer bij Radio 538 neemt Armin daar ook de radio-klassieker Dance Department voor zijn rekening.

Van Buuren werd tussen 2007 en 2012 veelvuldig uitgeroepen tot beste dance-dj van de wereld, ontving al in 2010 een prijs voor ’s werelds beste dance-podcast, en hij is sinds 2011 Officier in de Orde van Oranje-Nassau. Met diepe bewondering en grote waardering voegen wij hier nu deze eretitel aan toe voor Armins radio-, streaming- en podcast-oeuvre, alsmede zijn onnavolgbare tijd-management.

De podcast Stad in oorlog, Charkiv één jaar onder vuur (VPRO, NPO Radio 1) van Michiel Driebergen en Edwin Koopman is genomineerd voor de Zilveren Reissmicrofoon. Dat heeft juryvoorzitter Vincent Bijlo  op 9 mei bekendgemaakt in het radioprogramma Spraakmakers. De Zilveren Reissmicrofoon is de jaarlijkse prijs van de kritiek voor het beste radioprogramma of de beste podcast. De bekendmaking van de winnaar is op 15 juni.

Het juryrapport:

De Oekraïense stad Charkiv heeft in deze podcast een stem, een vrouwenstem. Ze vertelt: ‘Het was nog donker op 24 februari 2022. De buurtsuper was al open. Iemand kwam sigaretten halen. Toen ging opeens het luchtalarm en begon het gedonder. Er verschenen pantservoertuigen en tanks in de straten, ik lig op steenworp afstand van Rusland. Er stond een Z op. Een Z? De Z van Zelensky? Nee, de voertuigen waren Russisch! Onmiddellijk verschenen er mensen op straat die haastig koffers in auto’s propten. Kinderen huilden, vluchtenden riepen naar achterblijvers dat ze ook moesten gaan. Sommigen deden het niet, omdat ze niet wilden of niet konden. Mijn bevolking is sinds het begin van de oorlog gehalveerd, van twee miljoen naar één miljoen.’

Onder de vluchtenden was ook radio-correspondent Michiel Driebergen. Maar hij kwam terug, om in audio op te tekenen hoe Charkiv en haar bewoners overleven. Dat heeft hij op zeer radiofonische wijze gedaan, in full stereo. 

We horen het asfalt van de buitenwijken veranderen in kinderkopjes in het centrum. We lopen mee naar de negende verdieping van een kapotgeschoten flat, waar vlak achter de voordeur van een appartement een matras ligt, waarop een stel, van wie de man chronisch ziek is, al een jaar overleeft. We horen Alexandra, die alle leden van haar zangkoor kwijtraakte, maar inmiddels zoveel mensen bij elkaar heeft gesprokkeld dat ze een nieuw koor kan vormen. We horen de man in het stadspark zijn orgeltje draaien, de feestende tieners op het Vrijheidsplein, en we horen het luchtalarm. Altijd weer het luchtalarm, gevolgd door zware klappen die door merg en been gaan. Sommige mensen zijn inmiddels zo murw dat ze niet meer naar de schuilkelder gaan. Als ze ’s avonds gaan slapen, weten ze niet of ze de ochtend zullen halen.

Stad In Oorlog brengt dichtbij wat wij ons met geen mogelijkheid kunnen voorstellen: hoe het is om te leven in oorlog.

De Rob Touber Sound, een podcast over Nederlandstalige muziek, krijgt de Eervolle Vermelding van de Zilveren Reissmicrofoon. Dat maakte juryvoorzitter Vincent Bijlo op 9 mei bekend in het radioprogramma Spraakmakers. De Reissmicrofoon is de jaarlijkse prijs van de kritiek voor het beste radioprogramma of de beste podcast.

Het juryrapport:

Archief-jager Frank Jochemsen (40) en zijn sidekick Jim Immig (32) vonden elkaar zeventien jaar geleden in hun liefde voor Wim Sonneveld en het verzamelen van oude elpees met ‘het betere Nederlandstalige lied’. Op veel platenhoezen uit de jaren zestig en zeventig kwamen ze de naam van producer Rob Touber tegen. Hij had, vonden ze allebei, een heel eigen sound. Wie was die man?

Touber overleed in 1975, zittend achter het mengpaneel, op 39-jarige leeftijd. Hij bleek behalve platenproducer ook televisieregisseur geweest te zijn. Hij maakte tussen 1965 en 1975 grote televisieshows rond één Nederlandse artiest. Van die producties is heel weinig bewaard gebleven. Jochemsen en Immig gebruikten de coronatijd om het verloren gewaande werk van Touber boven water te halen. Ze vielen van de ene verbazing in de andere. Wat een enorm oeuvre had die man in zo’n korte tijd geschapen! 

De podcast geeft een overzicht van dat oeuvre. Hij zit vol met geweldige muziek, liedjes die de jury, toch redelijk vertrouwd met Nederlandstalige muziek, nog nooit had gehoord. Jochemsen en Immig gaan ook langs bij artiesten met wie Touber gewerkt heeft, van Boudewijn de Groot tot Willem Nijholt, en van Jenny Arean tot Gerard Cox. Samen luisteren ze naar de opnames die ze hebben gedolven en halen ze herinneringen op aan Touber, die elegante, frivole, intelligente en geestige relnicht met een grote geldings- en scheppingsdrang. De schellen vallen van je oren, wat een sound en wat een liefde voor het lied!

De afleveringen duren gemiddeld één uur en twintig minuten en dat is niet te lang. Als je de luisteraar al die tijd weet te boeien, heb je iets goeds gemaakt.