De Ere zilveren Reissmicrofoon kent de jury dit jaar niet toe aan een radioprogramma, een radiostation of programmamaker. De prijs gaat naar een gebeurtenis. Een die vele stormen en aanslagen op zijn voortbestaan heeft overleefd. 56 jaar geleden opgericht. Een instituut dat te horen is geweest op vele radiostations, van Radio Veronica, Hilversum 3, Radio 538 tot en met Qmusic. Gepresenteerd door veel discjockeys, onder wie Joost den Draaijer (Willem van Kooten), Lex Harding, Erik de Zwart en nu Domien Verschuuren. De Nederlandse Top 40.

De jury meent dat deze hitlijst een onuitwisbare indruk heeft gemaakt op de radio in Nederland. Een initiatief van de toenmalige programmaleider van Radio Veronica, Joost den Draaijer. Op werkbezoek in Amerika hoorde hij op Amerikaanse radiostations Top 40 lijsten en zag hij het succes. Het getal 40 was gekozen omdat er precies 40 van die toenmalige korte liedjes in twee uur pasten, waarbij er nog genoeg tijd overbleef voor reclame.

Op 2 januari 1965 was de eerste uitzending. 56 jaar later is de lijst nog steeds een succes, en baseren de succesvolste radiostations in Nederland hun formats als vanouds mede op de gegevens van de Top 40.

Gedurende de geschiedenis zijn er vele pogingen ondernomen de Nederlandse Top 40 een kopje kleiner te maken: van het verdwijnen van Radio Veronica in 1974, tot de oprichting van de Mega Top 50 in 1992. Midden jaren tachtig was er op Radio 3 elke dag een hitparade bij elke omroep te horen. Toch bleef de Top 40 de grootste en meest invloedrijke. Cruciaal daarbij is de naam zelf, de Top 40, soms met een sponsornaam er voor. Waar andere hitlijsten voortdurend van naam en lengte veranderden, was de Top 40 een steady merk, een soortnaam op zich. Twee jaar terug besloot Radio 538, die de Top 40 sinds 1993 uitzond, het goedkoper en zelf te gaan doen. De Top 40 verhuisde naar Qmusic en is daar weer een succes, waar de 538 Top 50 het nakijken heeft.

De Top 40 is een overlever, weet mee te gaan met zijn tijd. Dat geldt zeker voor de dataverzameling die de grondslag is van de lijst. Niet langer worden omgekochte platenhandelaren gebeld voor de verkoopcijfers of doet de natte vinger zijn werk. Airplay, engagement via social media en streaming zijn nu de fundamenten waarop de lijst gestoeld is. Ook de uitzending van de hitparade zelf heeft zich – zij het conservatief – ontwikkeld. De lijst kenmerkt zich door telkens opgefriste herkenbare vormgeving: “De klapperrrrr van de week”, en strakke presentatie, die alleen iets mag vinden van de bewegingen. Een mening over de liedjes zelf wordt niet op prijs gesteld.

Zo’n radio instituut, 56 jaar lang, van Nationale zaterdagmiddag gebeurtenis op Radio Veronica tot Nationale vrijdagmiddaggebeurtenis op Qmusic, verdient, volgens een unanieme jury, de Ere Zilveren Reissmicrofoon.

Het criminologische audioproject Verklaring omtrent gedrag van het Utrechtse Lectoraat Kennisanalyse Sociale Veiligheid mondde uit in de scherp gefocuste podcastreeks Sorry voor mijn broertje van Sjoerd Litjens en Jan Paul de Bondt die door toon, vormgeving en inhoud de perfecte aansluiting vindt op het merk en de doelgroep van 3FM.

In de beeldende traditie van de KRO- en NCRV-radiodocumentaire wordt het Afghaanse vluchtelingengezin waarin Nahib en Nabil opgroeiden liefdevol en zonder oordeel geportretteerd. De ene broer kreeg zijn leven op de rails en ging werken in een justitiële jeugdinrichting, terwijl de andere broer aan de verkeerde kant van de tralies belandde. De urgente vraag naar het verschil tussen beider levenspaden geeft een gezicht aan het vakgebied criminologie. Voor de 3FM-doelgroep biedt de reeks een inkijkje in een situatie van leeftijdsgenoten die veelal verborgen blijft. Het medium podcast blijkt bij uitstek geschikt voor dit verhaal, vanwege het diepgaande karakter van het dubbelportret.

De serie wordt dienstbaar aan elkaar gepraat en de vormgeving is van hoge kwaliteit. Indringend zijn fragmenten waarin we bijvoorbeeld horen hoe de politie binnenvalt bij het gezin en daar een vuurwapen aantreft. Niet alleen het verhaal van de twee broers wordt verteld, maar we horen ook het directe effect van de situatie op de familie.

De 3FM-reeks vangt goed de taligheid van beide broers, die beiden een bloemrijke manier van spreken hebben die krachtig naar voren komt in de interviews. Die zijn van hoge kwaliteit en laten, in combinatie met een pakkend audiodesign, de luisteraar achter met de behoefte aan meer. Dat ‘meer’ is er in de vorm van vier verdiepingspodcasts waarin de criminologische theorie erbij wordt gepakt. We horen onder meer verhalen van experts over de dagelijkse mores in een justitiële jeugdinrichting. De moederserie is inmiddels onderdeel van het curriculum van de studie Social Work.

De jury van de Zilveren Reissmicrofoon wierp dit jaar een brede blik op het audiolandschap. Ze genoot bij deze multichannelpodcast van excellente, doelgroepgerichte audio binnen een innovatief samenwerkingsverband, gedreven vanuit een oprecht voelende noodzaak om dit verhaal op deze manier(en) te vertellen. Met genoegen constateert zij dat ook een fonds ter stimulering van forensisch psychiatrisch onderzoek de potentie van de podcast onderkent en zij complimenteert de Stichting Vrienden van Oldekotte met hun vroege vertrouwen in dit bijzonder waardevolle project.

Bovenal hoopt de jury op meer producties van Sjoerd Litjens en Jan Paul de Bondt en het getalenteerde team dat deze met elkaar vervlochten podcastreeksen onder hun aanvoering tot stand wist te brengen.

Programma’s als Opium zijn er te weinig. Ze doen wat radio moet doen. Ze nemen ons mee naar musea en bioscopen en laten ons schrijvers, dichters en componisten ontdekken van wie we nog nooit hadden gehoord. Opium verrijkt ons leven.
Dit jaar bestaat Opium, het kunst- en cultuurprogramma van Avrotros, (voorheen Avro) 30 jaar. Het begon als een wekelijks magazine, uitgezonden vanuit diverse cafés in Amsterdam, waaronder Spanjer & van Twist, De Smoeshaan en Desmet. Petra Possel, Matthijs van Nieuwkerk, Tonko Dop en Harmke Pijpers… het programma heeft behoorlijk wat presentatoren van naam en faam gekend. De sfeer was, en is nog steeds, ontspannen maar zeker niet oppervlakkig. Hier wordt met geest maar toch luchtig gesproken.
Het is in de loop der tijd vaak van tijdstip en zender gewisseld. Tegenwoordig heeft het een vaste plaats op Radio 4 verworven, elke doordeweekse avond van 22.30 tot 0.00. Het café is verruild voor Hilversum, tot voor kort werd het nog uitgezonden vanuit Vondel CS, maar presentatoren Jan Mom, Annemieke Bosman en Andrea van Pol slagen erin het losse cafégevoel te behouden. Het heeft zich, omdat het nu op Radio 4 wordt uitgezonden, meer naar de klassieke muziek gevoegd, maar het biedt nog steeds goede interviews over kunst en cultuur, reportages over nieuwe tentoonstellingen en films en items over literatuur waar veel muziek in voorkomt.
Het is een aanrader voor een ieder die niet piekerend over op de televisie uitgevent wereldleed rustig en verrijkt wil gaan slapen.

De winnaar van de Zilveren Reiss Microfoon wordt op 10 september bekend gemaakt.

In een paar jaar tijd is NRC dé uitgever geworden van informatieve en goed gemaakte podcasts. Waar BNR een voorsprong had, de NPO heel laat aanhaakte, is uitgever Mediahuis van die NRC vroeg gaan investeren in audio. NRC Vandaag is één van de beste beluisterde podcasts van Nederland en meteen een typisch visitekaartje van NRC Audio. De podcast is ter zake kundig, goed verzorgd opgenomen en gemonteerd, met eigen herkenbare vormgeving. Het kan dus wél, je met relevante inhoud onderscheiden in een markt vol keukentafel-klets-podcasts. Ook uniek is hoeveel jonge mensen je hier inhoudelijk hoort zijn. Je zou door de ‘mainstream media’ bijna gaan denken dat ‘de jongere’ niet verder komt dan wat spuiten, slikken en losgaan op nederhop en dance. Niet alleen de redacteuren en makers achter de microfoon zijn geregeld jong, ruim twee derde van de luisteraars is jonger dan 35 jaar. Het is niets minder dan een audiorevolutie, want informatieve zenders als NPO Radio 1 en BNR trekken vooral vijftigplussers.

Er is en wordt nog steeds fors geïnvesteerd in audio bij NRC. Afgelopen jaar kwam daar de eigen NRC Audio app bij, waar een deel van de eigen podcasts alleen voor abonnees wordt ontsloten. Een stap die alle concurrenten nog niet aangedurfd hebben. Zo onderzoekt NRC ook de volger ook wil betalen voor goede journalistiek en mooie verhalen.

NRC en uitgever Mediahuis heeft in een commerciële omgeving geïnvesteerd in audio in een fase dat de podcast nog niet breed ingeburgerd was. Ze zijn hiermee voor de troepen uit gaan lopen en hebben zich op het juiste moment bewezen als onderscheidend audiojournalistiek merk. Inhoudelijke titels als Haagse Zaken en Onbehaarde apen, staan naast series als het fraaie en ontroerende ‘Hans’. Hans gaat over een 65-jarige verwarmingsmonteur die alzheimer krijgt en langzaam aan de gave verliest zich uit te drukken. Hoe kan je dat mooier laten horen dan via audio?

Zoals NRC het afgelopen jaar de podcast naar een hoger niveau heeft getild is bewonderenswaardig.

De winnaar van de Zilveren Reiss Microfoon wordt op 10 september bekend gemaakt.

KINK bestaat sinds 1 februari 2019. Het is de opvolger van Kink FM, dat tussen 1995 en 2011 bestond. Het commerciële station zendt online en via DAB+ uit. Het zou graag op de FM uitzenden, maar er zijn de komende tijd geen frequenties beschikbaar. KINK is compromisloos in zijn muziekkeuze. Geen alternatieve muziek verpakt in hits, we horen uitsluitend “alternative tracks.” Het zendt online en via Dab+ uit.

Zendermanager Michiel Veenstra, zelf presentator van de ochtendshow KINKstart, heeft met KINK voor een nononsensestation gekozen. De deejays bellen geen BN’ers, ze maken geen flauwe grappen en ze hebben geen sidekicks die zich de hele dag het schompes lachen. Dat scheelt veel tijd. Geen heen-en-weer-gepingpong over lullige berichtjes in de krant, geen geklets over sterretjes, nee, ze kondigen zakelijk af en aan en ze kennen, dat is op andere zenders nog wel eens anders, de muziek die ze draaien. Ze doen wat een goede deejay moet doen, ze presenteren ons een liedje, ze stellen ons en het liedje aan elkaar voor.

Wie begint er in deze tijden van playlists, Spotify en radio-ontluistering door jongeren nog een nieuw radiostation? Veenstra en consorten. Het scoort hoger dan menig station dat wel in het gelukkige bezit van een FM-frequentie is. De luistertijd per dag, de gemiddelde tijd dat iemand staat afgestemd, is 5 uur. Dat is waanzinnig veel.

Een verklaring daarvoor zou kunnen zijn dat KINK ouderwetse, in de positieve zin des woords, radio maakt. Radio zoals het al heel lang bestaat. Radio zonder opsmuk, zonder geschreeuw. Geschreeuwd wordt er trouwens wel op KINK. Door de muzikanten, als hun muziek zich daarvoor leent. Dat is gelukkig vaak. Maar ‘alternative’ bij KINK is óók de verstilling van Alt-J en de dromerigheid van Beabadoobee.

Naast het hoofdkanaal KINK zijn er ook themakanalen waarop de muziek per genre wordt uitgeserveerd en er is een breed scala aan podcasts, die allemaal gaan over…. Muziek.

De winnaar van de Zilveren Reiss Microfoon 2021 wordt op 10 september bekend gemaakt.