Toen het radioprogramma Serious Request (NPO 3FM) in december 2023 geld ophaalde voor de Stichting ALS Nederland, leerden we de 42-jarige ALS-patiënt Anjo Snijders kennen als bevlogen actievoerder voor de stichting en waren we getuige van de bijzondere vriendschap die ontstond tussen hem en radio-dj Wijnand Speelman. Enkele maanden later verslechterde de situatie van Anjo verder en besloot hij zijn eigen einde te kiezen met behulp van euthanasie. Op de laatste dag van zijn leven sprak hij op 3FM met Wijnand.

De jury is onder de indruk van dit bijzondere, integere live gesprek waarin veel pieken, veel dalen, veel mooie momenten en veel mooie herinneringen voorbijkwamen. Anjo toonde moed om zijn eigen einde onder ogen te zien. Hij had er vrede mee, voor zover als dat mogelijk is. Het ging zo niet meer. Zijn stem was zwak, maar zijn woorden goed te verstaan. Voor het interview had hij krachten weten te verzamelen aan de beademing.

We horen ook het verdriet en de worsteling van Wijnand. Bijna aan het einde van het gesprek barst hij in huilen uit en dan is het Anjo die hem troost. In dit gesprek, van een minuut of tien zit heel veel ruimte. Het lijkt alsof het veel langer duurt. Je realiseert je steeds maar weer dat je live zit te luisteren naar een man, een echtgenoot, een vader van twee jonge kinderen, die er over een paar uur niet meer is. Er is alle tijd voor emoties.

De wijze waarop deze twee mannen met elkaar in gesprek zijn gegaan maakt dit tot een onvergetelijk, moedig en zeer bijzonder radiomoment.

De Concertzender, veertig jaar tegen de verdrukking in: van een lokaal station met Fine Music tot een muzikale goudmijn met 24 themakanalen. Weinig woorden, veel muziek. Dat was het uitgangspunt van de nieuwe lokale Amsterdamse zender voor serieuze muziek opgericht in 1982 door IJsbrekerdirecteur Jan Wolff (1941-2012) en filmproducent en schrijver P. Hans Frankfurther (1932-1996).

De oprichters wilden de muziekgenres laten horen die bij de publieke omroep niet of te weinig aan bod kwamen. Daar had de luisteraar recht op, vonden ze. In eerste instantie was De Concertzender alleen in Amsterdam via de kabel te horen. In 2024 is de zender wereldwijd via internet te ontvangen. Het bestaan van de zender heeft talloze keren aan een zijden draadje gehangen en is in de loop der tijd door vele partijen gefinancierd, van NOS en VPRO tot Veronica aan toe.

Nu bevindt de studio zich in het centrum van Utrecht. Directeur Sem de Jongh beschikt over een organisatie met slechts vier mensen op de loonlijst en honderdvijftig vrijwilligers die prachtig programma’s maken. Van ‘Geen dag Zonder Bach’ tot ‘Het Paleis van de Weemoed’. En van ‘De Wandeling’ – waarin ondergesneeuwde componisten hun plaats op het toneel terugkrijgen – tot ‘Nieuwe Muziek’, met een concert voor solosteelpan.

We horen op de Concertzender en de themakanalen zo ongeveer alle muziekgenres die de mens ooit heeft ontwikkeld, tot en met pop, techno, experimentele elektronische muziek, folk en trance. Op 30 april van dit jaar is bovendien World Of Jazz gelanceerd. Een kanaal waarop 24 uur per dag jazz en wereldmuziek te horen is, met veel aandacht voor nieuwe uitgaven, jong talent en live muziek. Dit in nauwe samenwerking met de Nederlandse Jazz- en wereldmuzieksector. En dan zijn er nog de eigen concertopnames. In de afgelopen veertig jaar werden zo’n zesduizend concerten opgenomen, waarvan er tweeduizend online staan.

Graag gaan we met de Concertzender opnieuw veertig muzikale jaren tegemoet, hand in hand met Hildegard van Bingen, Bob Dylan, Louis Armstrong, marimbaspeler Tatiana Koleva en al die andere creatieve mensen in al die verschillende genres. We voelen ons rijk.

In deze eenmalige, drie uur durende uitzending van 8 april 2024 maakt presentator Tim op het Broek een onderwerp bespreekbaar waarop in het dagelijks leven een taboe rust. De datum was niet voor niets gekozen: de uitzending markeerde de dertigste sterfdag van Nirvana-zanger Kurt Cobain.

De link met artiesten die een einde aan hun leven hebben gemaakt, maakte van zelfmoord een onverwacht, maar uitstekend passend onderwerp voor een muziekzender. Op een verantwoorde manier, maar zonder te voorzichtig met het onderwerp om te gaan, werd maatschappelijke betrokkenheid getoond met een verschijnsel waarmee veel jongeren worstelen. Zelfmoordgedachten en depressies komen steeds vaker voor.

Emotionele verhalen werden afgewisseld met informatie over Zelfmoordpreventie-hulplijn 113. Tim interviewde zijn moeder over de zelfmoord van haar broer op 29 februari 1996. Daarnaast sprak hij met medewerkers van de preventielijn. De maatschappelijke en persoonlijke betrokkenheid is voelbaar bij Tim en past ook bij KINK als zender: ruw, maar oprecht. De titel doet denken aan de Donorshow, hij is opvallend en zet aan tot aandacht.

Praten, altijd blijven praten, is de belangrijkste les om wat meer licht in de tunnel te brengen. Mensen durven het vaak niet, omdat ze anderen niet met hun sores willen belasten en toch, toch moet het. Daarbij helpt deze KINK-special, die ondanks het zware onderwerp zeer goed te beluisteren is. Ook dankzij de in opdracht van de zender door Nederlandse bands gespeelde Nirvana-covers.

De jury moest zich al een aantal jaar bedwingen, maar aansluitend op het vijfentwintigjarig jubileum in 2023 kan de Ere Zilveren Reissmicrofoon deze keer alleen maar naar de Top 2000 van NPO Radio 2 gaan.

Dit ooit door oud-stationschef Kees Toering in een koortsdroom ontvangen radioplan ter ere van het nieuwe millennium is uitgegroeid van een moeizaam bevochten éénweeksvlieg tot hét culturele radio-evenement van het land. De jubileumeditie scoorde eind 2023 een marktaandeel van ruim 41 procent; zoiets komt verder al decennia niet meer voor in Nederland.

De publieke muziekmarathon is bij ons nationale eindejaarsgevoel gaan horen en toont zich zo een uitmuntend voorbeeld van de kracht van radio als langzaam werkend medium: de lijst der lijsten wérd zo’n ongekend succes dankzij het zorgvuldig opbouwen en uitbreiden van de uitzendingen en allerlei passende nevenproducten.

En zo kunnen we concluderen dat de Top 2000, die maar voor maar één keer bedoeld was, een enorme vlucht heeft genomen. Astronaut André Kuipers heeft daar zeker aan bijgedragen. Hij gaf vanuit ruimtestation ISS, waar hij in december 2011 verbleef, het startsein van de uitzending, met de aankondiging van nummer 2000.

Zes dagen lang zijn we in de ban van de magie van het allegaartje aan muziek dat de revue passeert. Eerst ’t Roeie Klied’ van Rowwen Hèze, dan ‘Father & Friend’ van Alain Clark, gevolgd door ‘Blue Suede Shoes’ van Elvis Presley en ‘Red Mij Niet’ van Maarten van Roozendaal.

Zes dagen lang mogen alle radiowetten over de volgorde van de muziek in de prullenbak. De luisteraar is de baas. Die mailt of appt verhalen die bij bepaalde nummers horen naar de studio die de deejay voorleest. We vieren de eerste liefde, we herdenken de overleden vader, de verloren vrienden, de euforie van een waanzinnige dronkenschap of we geven ons gewoon over aan de kick die muziek ons brengt.

Na De Plantage van onze Voorouders waarin Maartje Duin de rol van haar adellijke familie in het slavernijverleden onderzocht, verscheen dit jaar de negendelige podcast Mina & Mevrouw (VPRO, NPO Radio1) over de band tussen haar overgrootmoeder, gravin op kasteel Ter Hooge bij Middelburg en de inwonende dienstbode Mina.

Duin ziet een foto van Mina, die op haar knieën de was aan het doen is. Ze schaamt zich met terugwerkende kracht voor het feit dat haar eigen familie iemand zo kon behandelen. Maar is dat wel terecht? Laat zij niet haar blik van nu los op de toen normale verhoudingen?

Duin probeert een antwoord te vinden op die vraag en op talloze andere vraagtekens die ze zet bij de verhouding tussen de twee vrouwen via de dagboeken die haar overgrootmoeder vrijwel haar hele leven bijhield. Haar familie wordt deelgenoot gemaakt. Alle ooms en tantes – kleinkinderen van overgrootmoeder – krijgen een aantal dagboeken toebedeeld. Ze maken transcripties van het soms nauwelijks leesbare, of in geheimtaal opgestelde handschrift.

Zo ontvouwt zich een beeld van een vrouw over wie de meningen in de familie sterk uiteenlopen. Er wordt over haar gediscussieerd, dat maakt haar levend. De adellijke familie die niet gewend is dingen te benoemen – zodra je dat doet kun je te kakken worden gezet – wordt geconfronteerd met haar verleden. Dat doet meningen veranderen, vooroordelen verdwijnen en een beeld van Mina oprijzen dat veel genuanceerder is dan Duin aanvankelijk dacht. Was zij een Zeeuwse powervrouw in klederdracht? En op welke manier zal de familie van Mina reageren op het bezoek van Duin?

Familiegeschiedenissen zijn zoals alles een product van hun tijd, waarin iedereen zijn rol krijgt toebedeeld. Dat vangt Duin uitstekend in deze levendige podcast, die van hoge radiofonische kwaliteit is.