Jiskefet

Jiskefet van Herman Koch, Kees Prins en Michiel Romeyn werd van 1990 tot 2005 uitgezonden door de VPRO, een vrijplaats waar de serie alle tijd en ruimte kreeg om uit te groeien tot een absurdistisch unicum. Het zit de huidige Nipkowjury dan ook al jaren niet lekker dat het onze voorvaderen nimmer heeft behaagd om de makers te eren. Terwijl we nu, 35 jaar na de start, nog dagelijks de humor en de uitdrukkingen uit Jiskefet tegenkomen.

Hé lul. Lullo. Raarrrr. Stiften. Jack in the Box. Goeiesmorges. Wat heb jij d’r op? De Wiedergutmachungsschnitzel van Günther und Wolfgang. Juffrouw Jannie. Sta ik op de tramhalte. Toedeledokie. Tampert. Multilul. Heb je nog geneukt? Oboema. Vogel. Petor.

Eindelijk credits dus voor ‘Debiteuren, Crediteuren’ en alle andere hoogtepunten van Jiskefet. Hulde voor de bedenkers. Voor de creaties van Arjen van der Grijn. Voor het acteerwerk van vrouwen als Annet Malherbe, Beppie Melissen en Raymonde de Kuyper.

Deze late toekenning is volgens een jurylid uit de oertijd het bewijs voor de autonomie en eigengereidheid van het instituut Nipkowschijf. “En tegelijk een rake tik op de vingers van vijftien achtereenvolgende jury’s die dat onvergetelijke programma nooit lauwerden.”

Niet dat het Jiskefet door onze omissie moeite heeft gekost zich de reputatie te verwerven van een uniek hoofdstuk in de Nederlandse televisiegeschiedenis. Jiskefet is een norm geworden. Voor geslaagd absurdisme, perfecte spanningsopbouw, verrassende wendingen, en karakters en types met eeuwigheidswaarde. De makers haalden hun inspiratie niet zozeer uit de ruif der actualiteit, maar fileerden haarscherp hoe wij mensjes functioneren in roedels en kuddes. Hoe we ons laten beïnvloeden door alfamannetjes. Hoe we altijd bang zijn voor dom aangezien te worden. Hoe brutalen de halve wereld hebben. Hoe hard de realiteit is voor zwakkere broeders en zusters aan de rand van de samenleving. En hoe lachwekkend onnozel, voorspelbaar en grof we vaak zijn bij het nastreven van onze doelen.

Maar ook – om Reve inzake geouwehoer te parafraseren – hoe je onbekommerde lol maakt waar de zegen op rust.

Gefeliciteerd met de prijs. Stop die maar in die stoffige doos van je.